برنامه نویسی چیست و بهترین زبان برنامه نویسی کدام است؟

برنامه نویسی یکی از علوم و مهارت های نسبتا نوین دنیای علم به شمار می‌رود. با گرایش روزافزون بشر به زندگی ماشینی، اهمیت برنامه‌نویسی رو به افزایش است. در واقع، این مهارت را باید یکی از کلیدی‌ترین علوم حال حاضر جهان دانست؛ چرا که تقریبا هرجایی که دستگاهی الکترونیکی در حال کار کردن است رد پای برنامه‌نویسی نیز به چشم می‌خورد. دستگاه‌ها به خودی خود نمی‌دانند باید چه کاری انجام دهند. این برنامه نویس ها هستند که دستگاه‌ها را برای انجام فعالیتی خاص برنامه ریزی می‌کنند. به‌رغم تنوع فراوان زبان های برنامه نویسی، زبان‌هایی همچون پایتون و جاوا امروزه از محبوبیت بیشتری برخوردارند؛ زیرا این امکان را برای برنامه نویس ها فراهم کرده‌اند که در حوزه‌های گسترده‌ای به برنامه‌نویسی بپردازند. در ادامه با مهارت برنامه‌نویسی و انواع آن بیشتر آشنا می‌شویم.

برنامه نویسی چیست؟

تصور کنید رئیس شما بخواهد کاری برای او انجام دهید. او این درخواست را به یکی از روش‌های برقراری ارتباط بین انسان‌ها انجام می‌دهد. مثلا ممکن است شما را صدا بزند و به‌صورت شفاهی درخواست خود را مطرح کند؛ یا نامه‌ای بنویسد و انجام درخواست خود را به شما واگذار کند و… . در برنامه‌نویسی شما رئیسی هستید که از دستگاه خود درخواستی دارید. مطمئنا، برای ابراز این درخواست روش‌های ارتباطی بین انسان‌ها به کار شما نخواهد آمد؛ پس نیاز است زبان‌های برنامه‌نویسی را فرا بگیرید تا درخواست خود را برای دستگاه به صورت تمام و کمال طرح‌ریزی کنید. در این‌صورت، دستگاه آن را با حداکثر دقت انجام خواهد داد. زبان‌های برنامه‌نویسی امروزه تنوع بسیاری پیدا کرده‌اند؛ در نتیجه، دست برنامه‌نویس در انتخاب زبان متناسب با درخواست یا هدف او بازتر است.

تاریخچه برنامه نویسی

در مورد تاریخچه‌ی برنامه‌نویسی کمی اختلاف‌نظر وجود دارد. موضوع از این قرار است که شخصی به نام چارلز ببج (Charles Babbage) در سال ۱۸۳۴ دستگاهی به‌نام موتور تحلیلی ساخته بود. موتور تحلیلی نوعی چاپگر بود که برخلاف دستگاه‌های محاسباتی آن زمان می‌توانست چند عمل محاسباتی را انجام دهد. از این رو، عده‌ای چارلز ببج را اولین برنامه‌نویس می‌دانند. ایده‌ی انجام محاسبات مختلف توسط یک دستگاه بعدها توجه ریاضیدانی به نام ایدا لاولیس (Ada Lovelace) را به خود جلب کرد. او موتور تحلیلی را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که بتواند محاسبات چندگانه‌ای را انجام دهد و حروفی رو پشت سر هم چاپ کند. از این رو، لاولیس اولین شخصی لقب گرفت که مفهوم برنامه‌نویسی را پیاده‌سازی کرده است.

آنچه در مورد موتور تحلیلی و یافته‌های ببج و لاولیس گفته شد به‌هیچ عنوان به مفهوم امروزی برنامه‌نویسی نزدیک نیست؛ زیرا تا آن‌زمان اصلا کامپیوتری وجود نداشت. اولین کامپیوتر که بسیار عظیم‌الجثه بود، حدود یک قرن بعد در سال ۱۹۴۳ توسط ارتش ایالات متحده ساخته شد. در این کامپیوتر که ENIAC نام داشت، برنامه‌نویس باید با تغییر جای سوییچ‌ها و کابل‌ها عملکرد دستگاه را مطابق هدف خود تغییر می‌داد.

زبان‌ برنامه نویسی

زبان های برنامه نویسی را از دیرباز تا کنون به پنج نسل تقسیم می‌کنند. نسل اول شامل صفر و یک‌هایی بودند که فقط برای دستگاه قابل خواندن بود. هرچه گذشت، زبان‌های برنامه‌نویسی برای انسان قابل‌فهم‌تر شدند. با عبور از زبان‌هایی همچون اسمبلی، کوبول، اوراکل و اس کیو ال‌ها، الگوریتم‌ها در جدیدترین نسل زبان‌های برنامه‌نویسی، مثل پایتون، گستره‌ی توانایی‌های برنامه‌نویسان را به حداکثر رساندند. در زبان‌های جدید تمرکز بر حل مسأله و نوشتن راه حل خلاقانه است. فهرست بلند زبان‌های برنامه‌ریزی امروزی را می‌توان بر اساس حوزه‌ی کاربرد در چهار دسته‌ی کلی جای داد. این دسته‌ها حوزه‌های برنامه‌نویسی را مشخص می‌کنند و برنامه‌نویس بسته به علاقه و نیاز خود یک یا چند حوزه را فرا می‌گیرد.

 

دسته‌ی اول: زبان برنامه نویسی دسکتاپ

برنامه نویسان این حوزه برای کامپیوتر، لپ‌تاپ و به‌طور کلی ویندوز برنامه‌نویسی می‌کنند. زبان‌های سی‌شارپ، سی، سی پلاس پلاس، جاوا، فاکس پرو، ویژوال بیسیک، پرل، دلفی، پایتون، روبی و Go از جمله زبان‌های این دسته به شمار می‌روند.

دسته‌ی دوم: زبان برنامه نویسی تحت وب

این نوع زبان‌ها برای طراحی و پیاده‌سازی صفر تا صد وبسایت‌ها به کار می‌روند. این دسته‌ از زبان‌ها را می‌توان به دو زیرشاخه تقسیم‌بندی کرد:

۱. زبان‌های سمت کاربر

زبان‌های سمت کاربر یعنی هر آنچه که کاربر در یک سایت ایستا با آن مواجه است. کاربر هنگام بازکردن سایت، کدهای سایت استاتیک شما را توسط مرورگر بارگزاری می‌کند و نمود ظاهری آن را می‌بیند. سایت ایستا یا استاتیک سایتی است که صرفا اطلاعاتی ارائه می‌دهد و امکان تعامل کاربران در آن وجود ندارد. در زیر نمونه‌هایی از این زبان‌های برنامه‌نویسی را شاهد هستید.

• HTML
• سی اس اس
• جاوا اسکریپت
• JQuery

۲. زبان‌های سمت سرور

اگر بخواهید سایتی پویا یا داینامیک با امکان تعامل کاربران، مثل نظر گذاشتن، طراحی کنید نیاز به زبان‌های سمت سرور دارید. طراحی یک سایت پویا به کمک زبان‌های زیادی از جمله زبان‌های برنامه‌نویسی زیر قابل انجام است:

• ASP.NET
• پی اچ پی
• روبی
• جاوا
• پایتون (python)

دسته‌ی سوم: برنامه نویسی موبایل

با استفاده از این زبان‌های برنامه‌نویسی می‌توانید برای گوشی‌های اندرویدی یا iOS برنامه یا اپلیکیشن موبایل بنویسید. در زیر فهرست مهم‌ترین زبان‌هایی که در ساخت اپلیکیشن موبایل کاربرد دارند آمده است.

• سی شارپ
• پایتون
• جاوا
• Swift
• روبی
• Perl
• جاوا اسکریپت

دسته‌‌ی چهارم: زبان‌های برنامه نویسی چندمنظوره

اگر به فهرست‌ها بالا دقت کرده باشید، بعضی زبان‌ها مثل پایتون در همه‌ی فهرست‌ها وجود دارند؛ یعنی قابلیت‌ها و انعطاف این زبان برنامه نویسی به حدی است که با آن می‌توان در اکثر حوزه‌ها کدنویسی کرد. یعنی با یادگیری زبانی مثل پایتون می‌توانید هم نرم افزار کامپیوتر و موبایل بسازید، هم وبسایت طراحی کنید. در زیر تعدادی از زبان‌های برنامه‌نویسی چندمنظوره فهرست شده‌اند:

• سی شارپ
• پایتون
• اسکلا
• روبی
• جاوا
• Go
• سی

البته همان‌طور که گفته شد، امروزه تنوع زبان‌های برنامه‌نویسی بسیار زیاد است. از این رو، زبان‌های ریادی می‌توانستند در فهرست‌های بالا قرار بگیرند؛ اما به منظور جلوگیری از طولانی شدن مطلب به اسامی فوق بسنده شد.

بهترین زبان برنامه نویسی چیست؟

یکی از رایج‌ترین سوالات بین افرادی که قصد شروع برنامه‌نویسی دارند، این است که کدام زبان بهترین زبان برای برنامه‌نویسی است. در پاسخ به این سوال می‌توان سه شاخصه‌ی کلی ارزش یادگیری، سهولت یادگیری و محبوبیت را برای زبان‌ها در نظر گرفت و بر اساس رتبه‌ای که هر زبان در این سه شاخصه دریافت می‌کند به پاسخ رسید.

۱. ارزش یادگیری

منظور از ارزش یادگیری این است که زبان مورد نظر و حوزه‌های کاربرد آن تا چه اندازه وسعت دارد و به عنوان برنامه‌نویس آن زبان، توانایی برنامه‌نویسی ما تا چه اندازه خواهد بود.

۲. سهولت یادگیری

سهولت یادگیری را نباید به میزان کارایی یک زبان مرتبط دانست. این که یک زبان دارای کدهای ساده‌تر و قابل‌فهم‌تر باشد و نوشتن الگوریتم در آن پیچیدگی کم‌تری داشته باشد، ابدا به معنای ضعیف بودن آن زبان نیست. از این رو، یک زبان برنامه‌نویسی ساده و پرکاربرد می‌تواند ضمن امکان فراگیری سریع‌تر، ارزش یادگیری بالایی نیز داشته باشد. ضمنا بهتر است برنامه نویسی را در کودکی و نوجوانی و با زبان‌های تصویری طراحی شده برای کودکان مانند اسکرچ آغاز کنید؛ زیرا در این‌صورت، سهولت یادگیری زبان‌های سطح بالا برای شما بیشتر خواهد بود.

۳. محبوبیت

میزان محبوبیت یک زبان برنامه‌نویسی از چند جهت حائز اهمیت است. اول از همه، وقتی زبانی محبوبیت بالایی داشته باشد، برنامه‌نویس‌های بیشتری از آن استفاده می‌کنند و این یعنی افراد بیشتری وجود دارند که شما می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید و بیاموزید. در نتیجه، خود را در دنیای برنامه‌نویسی تنها نمی‌بینید. نکته‌ی مهم دیگر این است که با محبوبیت یک زبان شرکت‌های بسیاری برای ساخت اپلیکیشن یا طراحی سایت‌های خود به آن رو می‌آورند و این موضوع امکان فعالیت شما در بسیاری از کسب و کارها را فراهم می‌کند.

با توجه به شاخصه‌های بالا می‌توان رتبه‌بندی زبان‌های برنامه‌نویسی را به شکل زیر انجام داد.

رتبه‌ی اول: پایتون

پایتون در اکثر حوزه‌های برنامه‌نویسی کاربرد دارد و این یعنی ارزش یادگیری آن بسیار بالا است. در واقع، فرقی نمی‌کند که بخواهید نرم‌افزار کامپیوتر بسازید یا اپلیکیشن موبایل، سایت طراحی کنید یا در حوزه‌ی هوش مصنوعی یا یادگیری ماشین کد بزنید، پایتون در کلیه‌ی حوزه‌ها حتی هک کردن شما را تنها نخواهد گذاشت. از لحاظ سهولت یادگیری نیز می‌توان آن را بسیار آسان توصیف کرد. همین موضوع منجر به محبوبیت بسیار بالای پایتون شده است. به‌طوری‌که طبق اعلام موسسه‌ی معتبر IEEE، پایتون در سال ۲۰۱۹ با اختلاف محبوب‌ترین زبان برنامه‌نویسی دنیا لقب گرفت.

رتبه‌ی دوم: جاوا

یکی دیگر از زبان‌هایی که به‌رغم سادگی، گستره‌ی کاربرد فراوانی دارد، جاوا است. با جاوا می‌توان پروژه‌های بسیار سنگین را نوشت؛ اما شاید بخش اعظم محبوبیت جاوا به این دلیل باشد که با جاوا می‌توان برای اندروید برنامه نوشت. نکته‌ی قابل ذکر این است که نباید جاوا را با جاوا اسکریپت (JS) اشتباه گرفت. جاوا اسکریپت یک زبان دیگر است که برای طراحی وب مناسب است و قابلیت‌های جاوا را ندارد.

رتبه‌ی سوم: سی (C)

زبان برنامه‌نویسی C با اینکه نزدیک به پنجاه سال از ظهور آن می‌گذرد، هنوز یکی از محبوب‌ترین‌ها به حساب می‌آید. موسسه‌ی IEEE این زبان را سومین زبان محبوب در سال ۲۰۱۹ معرفی می‌کند. دلیل این موضوع علاوه بر گستره‌ی نسبتا وسیع کاربردهای این زبان، شاید پایه بودن آن است؛ به این مفهوم که بسیاری از مفاهیم پایه‌ی برنامه‌نویسی در این زبان مطرح می‌شوند و با یادگیری آن می‌توان زبان‌ها پیچیده‌تر مانند سی پلاس پلاس و #C را به آسانی فرا گرفت.

جمع بندی

برنامه نویسی مهارتی است که با یادگیری آن می‌توان با دستگاه‌هایی مثل کامپیوتر ارتباط برقرار کرد و آن‌ها را برای انجام امور دلخواه برنامه‌ریزی کرد. از برنامه‌ریزی طرز کار یک دستگاه مثل یخچال یا لباسشویی تا طراحی وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌های موبایل، همه توسط یک برنامه‌نویس انجام می‌گیرد. بنابراین، یادگیری مهارت برنامه‌نویسی و تسلط به یک زبان برنامه‌نویسی قدرتمند و رایج مانند پایتون می‌تواند فرصت‌های شغلی بسیاری را برای فرد علاقه‌مند به برنامه‌نویسی به وجود بیاورد. طبق آمارها و با توجه به گرایش افراد به زندگی ماشینی، در ۱۰ سال آینده، برنامه‌نویسی یکی پول‌سازترین حرفه‌ها در دنیا خواهد بود. نظر شما در مورد این مهارت چیست؟