زبان برنامه نویسی اسکرچ و هر آن‌چه باید در مورد آن بدانید

زبان برنامه نویسی اسکرچ یک زبان ویژوال یا تصویری است  که توسط دانشگاه MIT طراحی و ساخته شده است. اسکرچ در آموزش برنامه نویسی به کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. کودکان هنگام کار در محیط این زبان برنامه نویسی نیازی به تایپ دستورات ندارند و با کنار هم قرار دادن بلوک‌ها برنامه‌ی خود را می‌سازند.

زبان برنامه نویسی اسکرچ

اسکرچ یک زبان برنامه نویسی ویژوال (Visual) است. ویژوال به معنی تصویری، گرافیکی یا بصری است. منظور از زبان برنامه نویسی گرافیکی این است که برنامه نویس هنگام کار کردن با این زبان نیازی به تایپ دستورات ندارد. این یعنی در اسکرچ چیزی تایپ نمی‌کنیم بلکه دستورات گرافیکی را در قالب بلوک‌ها کشیده و زیر هم رها می‌کنیم. به این روش کدنویسی blockly programming می‌گویند.

برنامه زیر در محیط برنامه‌نویسی اسکرچ به منظور رسم یک شش ضلعی نوشته شده است:

کد فوق در زبان برنامه نویسی پایتون به شکل زیر تغییر می‌یابد:

همان‌طور که می‌بینید زبان برنامه نویسی اسکرچ برای کودکان بسیار مناسب‌تر است. چرا که دشواری تایپ کدها را نخواهند داشت. علاوه بر این، در زبان‌های تایپی، دستورات اصول سخت‌گیرانه‌ای دارند که در صورت عدم رعایت برنامه کار نخواهد کرد. در چنین شرایطی یافتن خطاها و رفع ایراد کردن برنامه نیز کار آسانی نخواهد بود.

ریشه لغت Scratch

Scratch کاری است که یک DJ (مجری موسیقی) انجام می‌دهد. در واقع به حرکت دیسک‌ها توسط دیجی برای ترکیب کردن آهنگ‌ها و اجرای موزیک جدید را اسکرچ کردن می‌گویند. در اسکرچ نیز برنامه نویس کار مشابهی انجام می‌دهد. با این تفاوت که بلوک‌های گرافیکی را در کنار هم قرار می‌دهد تا برنامه‌ی جدیدی بسازد. گفتنی است در اسکرچ این امکان وجود دارد که برنامه‌هایی که توسط دیگران ساخته شده‌اند را دستکاری کنیم و بر مبنای آن‌ها، برنامه‌ی مطلوب خود را بسازیم.

تاریخچه اسکرچ

زبان برنامه نویسی اسکرچ در سال ۲۰۰۳ با الهام گرفتن از زبان Logo ساخته شد و Scratch 1 نام گرفت. این نرم افزار که از همان ابتدا از فارسی پشتیبانی می‌کرد، ۱۰ سال بعد به نسخه‌ی ۲ ارتقا یافت. Scratch 2 علاوه بر نسخه‌ی قابل نصب روی رایانه، یک نسخه‌ی آنلاین نیز داشت. Scratch 2 در پشتیبانی از فارسی کمی مشکل داشت. البته مشکل به عدم نمایش حرف «ی» محدود می‌شد که مسئله‌ی غیرقابل حلی نبود. کافی بود به جای «ی» فارسی از «ی» عربی استفاده شود.

زبان کدنویسی مورد بحث اوایل سال ۲۰۱۹، به نسخه‌ی ۳ به‌روزرسانی شد. ویژگی خاص نسخه‌ی سوم این است که با زبان جاوا اسکریپت (و کتابخانه‌های آن) نوشته شده است. نسخه‌ی سوم این زبان برنامه نویسی تصویری نیز مانند Scratch 2 نسخه‌ی آنلاین دارد که با مراجعه به این نشانی قابل استفاده است.

اسکرچ را یک تیم برنامه نویسی به رهبری Mitchel Resnik در دانشگاه MIT ساختند و هدف آن‌ها آموزش برنامه نویسی به کودکان بود. نرم افزار Scratch از سایت دانشگاه ام آی تی به این نشانی قابل دانلود است.

فلسفه‌ی اسکرج

تصور کن، برنامه نویسی کن، به اشتراک بگذار

۱. تصور کن

زبان برنامه نویسی اسکرچ کودکان را به تخیل کردن و ایده پردازی دعوت می‌کند. کاری که معمولا در مدارس از آن غفلت می‌شود. کودکان علاوه بر اینکه می‌توانند در اسکرچ نقاشی کنند، ده‌ها تصویر تخیلی آماده مانند جادوگر، اژدها و دایناسور را در دسترس دارند که می‌توانند تخیل خود را روی آن‌ها پیاده‌سازی کنند.

۲. برنامه نویسی کن

برنامه نویسی در اسکرچ شاید با مفهومی که در ذهن بسیازی از افراد است متفاوت باشد؛ اما کودکان با قرار دادن دستورها در کنار هم می‌توانند تخیلات خود را پیاده‌سازی کنند.

۳. به اشتراک بگذار

به اشتراک‌گذاری یکی از ارکان اصلی اسکرچ است. اسکرچ کودکان را تشویق می‌کند که پروژه‌های خود را در وبسایت اسکرچ با جامعه‌ی آنلاین کاربران این زبان به اشتراک بگذارند. با این کار کاربران می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و ضمن دریافت بازخورد از هم کمک بگیرند. در سایت اسکرچ بیش از ۴۴ میلیون پروژه وجود دارد و هر کسی می‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد. کاربران می‌توانند پروژه‌های یکدیگر را دستکاری کرده و آن را به نحوی که مطلوب خودشان است تغییر دهند.

سخن آخر

با اینکه Scratch تنها زبان برنامه نویسی تصویری موجود نیست؛ اما به جرأت می‌توان مدعی شد که بهترین نوع این زبان‌ها است؛ چرا که از جامعه‌ی کاربران گسترده‌ای بهره می‌برد و در بسیاری از موسسات برتر دنیا برای آموزش برنامه نویسی به کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.